Einde van het jaar, begin van het nieuwe jaar. Altijd een moment om even stil te staan en kort om te kijken naar hoe het voorbije jaar is geweest en tevens een blik te werpen op de directe toekomst om plannen te maken.

Voor Es & Iep was 2019 zonder meer een jaar van stilstand. Het leven loopt langs kronkelige paden en voor mij, als inspirator van Es & Iep, is dat niet anders. De familiale situatie vrat de voorbije tweeënhalve jaar enorm veel energie, waardoor Es & Iep noodgedwongen op de achtergrond terecht kwam. Wezenlijke vooruitgang is er dus niet geboekt.

Toch blijft Es & Iep het grootste engagement in mijn leven. Ik ben rotsvast overtuigd dat binnen enkele jaren Es & Iep een belangrijke aanbieder van kwaliteitsvolle kinderopvang in Vlaanderen wordt. Daar blijf ik me voor inzetten. Coöperatieve kinderopvang waar ouders, samen met andere belanghebbenden en Es & Iep, mede-eigenaar zijn, is mijns inziens de beste manier om betaalbare kinderopvang op maat aan te bieden.

Zeker in deze verwarrende tijden waar we vooral de verschillen met anderen extra in de verf blijken te zetten, en blind blijven voor de overeenkomsten die we allemaal delen, zal Es & Iep de gedachte van Albert Schweitzer : "Ik ben leven, dat leven wil temidden van leven, dat leven wil" als motto blijven aanhouden.

In tegenstelling tot de voorbije jaren kan ik echter niet meer full-time met Es & Iep bezig zijn. Hoewel ik er minder tijd aan kan besteden, blijft mijn engagement en geloof in Es & Iep onverminderd groot.

Concreet betekent dit dat 2020 waarschijnlijk een jaar wordt waarin geëxperimenteerd wordt en er een aantal ingeslopen vastgeroeste ideeën een grondige revisie en eventueel aanpassing zullen ondergaan. En als het een beetje meezit pikken we wellicht een eerste kleine succes mee.

Ik wens iedereen die bij Es & Iep betrokken is of was, én eenieder die dit leest, 366 warme, liefdevolle dagen in 2020 !

Tot héél spoedig.

Eén van de grootste obstakels voor Es & Iep is het vinden van geschikte locaties. Een geschikte locatie betekent: een markant pand mét buitenruimte in het centrum van een stad of aan de rand van het stadscentrum. Dergelijk vastgoed is echter schaars, maar Es & Iep heeft goede redenen om aan deze eisen geen toegevingen te doen.

Voldoende buitenruimte is zo’n criterium waar we niet van willen afwijken. Uit talrijke onderzoeken blijkt dat kinderen die veel buiten spelen daar verschillende gezondheidsvoordelen aan hebben. Zo kwam het Centre for Eye Research in Australië tot de vaststelling dat ieder uur dat kinderen extra in de buitenlucht zijn per week de kans op slechte ogen verkleind met twee procent. Kinderen die veel in de zandbak spelen, hebben minder last van astma en allerlei allergieën. Jonge kinderen die met flink veel ziekteverwekkers te maken krijgen, zijn beter toegerust om later ook gezond te blijven, concludeerde een Deens onderzoek.

Reeds van bij de eerste ideeën over hoe een coöperatief kinderdagverblijf zou kunnen functioneren, stond de idee het zonder, of zo veel mogelijk zonder, subsidies te doen vooraan. Een belangrijke inspiratiebron hiervoor was Muhammad Yunus, voortrekker van het micro-krediet en stichter van Grameen Bank in Bangladesh, die in zijn boek 'Social Business. Een humane vorm van kapitalisme' stelt:

Een project met een maatschappelijk doel dat een prijs of vergoeding vraagt voor zijn producten of diensten maar niet volledig kostendekkend is, kan niet worden aangemerkt als een sociale onderneming. Zolang een organisatie afhankelijk is van subsidies en donaties om de verliezen te dekken, blijft ze vallen in de categorie van charitatieve organisaties. Maar zodra een dergelijk project volledig en blijvend kostendekkend is, valt het in een heel andere categorie en wordt het een zakelijke onderneming. Alleen dan kan het een sociale onderneming worden genoemd.

[...]

Zoals elke  onderneming kan een sociale onderneming niet steeds maar verlies blijven lijden.  Maar de winst die ze maakt gaat niet naar hen die erin investeren. Dus kan een sociale onderneming worden gedefinieerd als een onderneming zonder verlies en zonder dividend. In plaats van dat de winst van de sociale onderneming aan de investeerders wordt uitgekeerd, wordt die in het bedrijf geherinvesteerd. Uiteindelijk komt de winst de maatschappelijke doelgroep ten goede in de vorm van lagere prijzen, betere dienstverlening, grotere toegankelijkheid en dergelijke. (1)

Door de juridische vorm van een coöperatieve vennootschap aan te nemen, is ieder Es & Iep kinderdagverblijf een onderneming. Terwijl de zeven basiswaarden zoals beschreven door de ICA (International Co-operative Association) reeds voldoende garanties geven dat Es & Iep niet zo maar een winst-maximaliserende onderneming is, maar een onderneming met een stevige sociale hartslag, versterkt de idee van een sociale onderneming te willen zijn in de wijze zoals die door Muhammad Yunus wordt beschreven deze doelstelling.

Een bijkomende reden waarom we liefst zonder subsidies willen werken is dat subsidies nooit een verworven recht zijn. Ook al lijkt het daar vaak op ! Subsidies kunnen echter ten alle tijden zonder al te veel plichtplegingen ingetrokken worden door een administratie en de bevoegde minister. Bovendien, en terecht, wanneer je subsidies ontvangt moet je de regels volgen die door de subsidieverlener worden opgelegd. Maar in het huidige IKG-systeem in de kinderopvang leiden die regels ertoe dat er weinig ruimte is om anders te zijn, een eigen invulling te geven aan je initiatief. Eerder wordt je een soort onderaannemer van de overheid.

Natuurlijk moet de overheid toezien op de kwaliteit van de kinderopvang. Es & Iep onderschrijft die kwaliteitseisen ook volledig. Meer nog: een Es & Iep kinderdagverblijf moet beter presteren dan de door de overheid gevraagde kwaliteit. 

Daarom hebben wij bijzondere aandacht voor de zwaksten in de maatschappij : wij streven ernaar een kwart (25 %) van de kindplaatsen voor te behouden voor de sociaal zwakkeren aan een lager tarief dan nu binnen het IKG-systeem wordt gevraagd. Maar daarbuiten willen wij het Mattheus effect, zoals dat onvermijdelijk optreedt binnen het IKG-systeem, bestrijden. Hierdoor zullen een aantal ouders in een Es & Iep kinderdagverblijf iets meer betalen dan in het IKG-systeem en anderen wat minder. Belangrijker is echter dat in een Es & Iep kinderdagverblijf de bovengrens (de grens waarop men de maximumprijs betaalt) wegvalt. Met andere woorden in een Es & Iep kinderdagverblijf betaalt iedereen werkelijk naar zijn draagkracht.

(1) Muhammad Yunus, Social Business. Een humane vorm van kapitalisme. Lemniscaat b.v.; Rotterdam; 2010. ISBN 978 90 477 0164 4

In Nederland wordt de discussie al enige tijd gevoerd : de kinderopvang moet meer aandacht aan het voorbereiden op school besteden. Hier en daar vang je in Vlaanderen gelijkaardige hersenspinsels op.

De kinderopvang is verre van een pré-schoolinstituut. Net zo min dat het in de kinderopvang enkel gaat om het opvangen en bezighouden van kinderen. Kinderopvang biedt unieke kansen om baby's en peuters zich zelf te laten ontwikkelen. Méér nog dan van ouders en kindbegeleidsters leren jonge kinderen van elkaar. Van leeftijdgenootjes of iets oudere kinderen, wiens gedrag ze gaan kopiëren.

Wanneer kinderen de ruimte krijgen om die boeiende wereld waarin ze zich bevinden te onderzoeken op hun eigen tempo en, met vallen en opstaan, van leeftijdgenootjes leren, ontwikkelen ze belangrijke kwaliteiten die heel hun leven bijblijven. De taak van de kinderopvang en de begeleidsters bestaat er juist in om een stimulerende omgeving te bieden, elke dag opnieuw, waarin het kind zelf op ontdekking kan gaan.

Begeleidsters moeten zich ieder moment bewust zijn dat ze het kind niet in een bepaalde richting moeten sturen, maar voortdurend zeer nauwlettend moeten observeren én pas ingrijpen wanneer zich werkelijk probleemgedrag voordoet of er gevaarlijke situaties ontstaan. Verder moeten ze het kind aanmoedigen dingen zelf uit te proberen, angst voor het vreemde te overwinnen en ook leren omgaan met andere kinderen.

Zodra binnen een leefgroep ieder kind, ongeacht hoe ver het staat in zijn eigen ontwikkeling, als een uniek persoon wordt behandeld én gerespecteerd, ontstaat er vanzelf een dynamiek waarin kinderen elkaar (figuurlijk of letterlijk) bij de hand nemen en samen vertrekken op ontdekkingsreis.

Het zou werkelijk zonde zijn om kinderen deze leerrijke ontdekkingstocht af te nemen door hen reeds voor te bereiden op de basisschool. Het kan toch nooit de bedoeling zijn om robotjes af te leveren in de kinderopvang ?

De Vlaamse overheid investeert in de kinderopvang. Kinderopvang is niet meer weg te denken in onze maatschappij. Bovendien hebben meerdere studies reeds aangetoond dat kinderopvang gunstige gevolgen heeft voor zowel kinderen als ouders.

Ik haal hier even een studie van SEO Economisch Onderzoek uit Nederland aan. Nederland is uiteraard groter dan Vlaanderen, maar de tendenzen gelden mijns inziens net zo goed voor België.

In Nederland maken zo'n 638.000 kinderen gebruik van de kinderopvang. Kinderopvang leidt niet alleen tot een hoger inkomen voor moeders, maar ook voor betere schoolprestaties van kinderen en meer kans op werk op latere leeftijd.

De opvang is voor ouders onmisbaar, maar ook voelbaar in de portemonnee. De onderzoekers concluderen dat moeders die na de geboorte van hun kind een jaar stoppen met werken tot aan hun pensioen 16.000 euro minder verdienen. Wanneer een vrouw vier jaar stopt, dan loopt dit op tot wel 50.000 euro. Daarnaast zorgt de gemiste werkervaring ervoor dat ze moeilijker terugkomen op de oude positie met bijbehorend salaris.

De onderzoekers concluderen verder dat goede kinderopvang leidt tot betere schoolprestaties. Voor kinderen met laag opgeleide ouders leidt het ook tot betere cognitieve vaardigheden en een hoger inkomen, gemiddeld zo'n 14 %. (1)